Şüphesiz ki elektrik, insanlık tarihinin en büyük buluşlarından birisidir. İnsan hayatına sağladığı faydaların yanında dikkatli olunmadığı takdirde çok büyük zararlara, hatta ölümlere bile sebebiyet verebilir. Yangın kaynaklarına bakıldığında; elektrik kaynaklı çıkan yangınların sayısı da %21,2’lik oranla oldukça fazladır. Yangın güvenliği ve yangından korunmak için öncelikle elektrik kaynaklı yangınları iyi anlamak ve öğrenmek gerekir. Sonrasında da en uygun önleme ve korunma tedbirlerini almak önemlidir. Standartlara uyulmadığı, rutin kontrollerinin sağlanmadığı tasarımların doğru ve uygun bir şekilde yapılmadığı sürece yangın riski artacaktır.
2019 Yılı Yangın Kaynaklarının Tüm Yangınlar İçindeki Oranı
Elektrik kaynaklı yangınlar ani bir şekilde oluşur.
Elektrik kaynaklı yangınlar birçok sebepten dolayı oluşuyor ancak bilmemiz gereken asıl şey elektrik kaynaklı yangınların çok ani bir şekilde oluştuğudur. Pano yangınları hızla yayılan ve yüksek sıcaklıklara kısa sürede ulaşabilen yangınlardır. Pano yangınları, çoğunlukla panonun bulunduğu alanda kalmaz. şafttan yürüyerek daha hızlı yayılır. Bir çok mahalde de ciddi is/kurum hasarına sebep olabilir.
Yangın söndürme metodları uygulanırken, elektronik cihazlara ve ekipmanlarda oluşturacağı hasarlarda göz önünde bulundurulmalıdır. Yangından sonra işletmenin en kısa sürede tekrar üretime geçmesi, bu cihaz ve ekipmanların restorasyonuyla mümkün olacaktır. Söndürmeye, hayat kurtarmaya çalışan bir itfaiyeci mantığı ile “her ne pahasına olursa olsun yangın söndürme” yaklaşımı doğru değildir. Bu konuda soğuk kanlı davranarak krizin büyümesi engellenebilir. Ayrıca düzenli tatbikat eğitimleri ile personellerin yangın esnasında bilinçli davranmasını sağlamak mümkün olacaktır.
Yangını önlemek yangını söndürmekten daha önemlidir.
Bilmeliyiz ki yangını önlemek yangını söndürmekten daha önemlidir. Bu yüzden elektrik kaynaklı yangınların oluşmasını ve başlamasını engelleyecek önlemler almak daha önemlidir. Bunun içinde elektrik kaynaklı yangınların ana sebeplerini bilmemiz gerekir.
Elektrik kaynaklı yangınların başlıca sebepleri:
Akım-Aşırı Yük İzolasyon Planlı Bakım Eksikliği Metalik ArızalarBu yangınları önlemek adına;
- Gazlı söndürme sistemleri (FM200, Novec1230, CO2, Inert, FE25),
- Sulu söndürme sistemleri,
- Su sisi söndürme sistemleri,
- Köpüklü söndürme sistemleri,
- Kuru kimyevi tozlu söndürme sistemleri kullanılmaktadır.
Nasıl önlemler alınmalıdır?
Hasarın sınırlarını kısıtlamak için pano içine otomatik yangın söndürme sistemi kurulması gerekir. Çünkü yangının ne zaman ve nasıl başlayacağı bilinemez. Dolayısıyla ikaz sistemlerinin olmasına rağmen kimsenin olmadığı zamanlarda oluşabilecek yangınlar sadece otomatik söndürme sistemleri ile söndürülebilir.
İşletmelerin birçoğunun elektrik panolarında ve trafolarında yangın algılama sistemi yada otomatik yangın söndürme sistemleri olmadığına tanık olmaktayız.
Neden Otomatik Söndürme Sistemi Tercih Edilmeli:
- En erken sürede müdahale ile hasarsız söndürme / kesintisiz müdahale imkanı,
- İnsan ve diğer canlıların olmadığı mekanlarda ısı/duman algılama becerisi,
- Hızlı gelişen yangınlarda insanların etkisiz veya yetersiz kalması,
- İşletmede personel performansına “güven” ve “süreklilik” problemleri
nedeniyle tercih edilirler.
Pano İçi Yangın Söndürme Sistemi
Alınabilecek bir diğer önlem de; elektrik yolları ve şaftlarında izolasyonun uygun şartlara göre yapılmasıdır. Bir bina içinde veya geniş bir alana yayılan komplekslerde yangına en hassas bölgelerden birisi de elektrik tesisat yolu ve şaftlarıdır. Bina içinde herhangi bir bölgede çıkan yangın elektrik tesisatı üzerinden şaftlarda çok hızlı bir şekilde ilerleyerek bina içinde farklı bölgelere yayılabilir.
Bu gibi durumlarda bazı koruma yöntemleri uygulanır. Bunlar;
Mortar (Harç Tipi): Harç tipi mortar, kablo şaftlarında yangın ve duman geçişini engellemek için özel olarak imal edilmiştir. Toz halinde 25 kg’lık torbalar içinde saklanan Mortar, kablo şaftına uygulanacağı zaman su ile belli oranda karıştırılarak harç haline getirilir. Harç haline getirilen mortar kablo şaftına mala ile perdahlanır. Mortar uygulamadaki kalınlığına göre 240 dakikaya kadar yangına karşı dayanabilir.
Mortar Uygulaması
Coating (Kaplama Tipi): Kaplama tipi yangın durdurucu malzeme su bazlı bir kaplama olup, özellikle kablo ve kablo demetleri üzerinde ve kablo şaftlarında yangını durdurmak için özel olarak üretilmiştir. Dikey veya yatay kablo yollarında muhtemel bir yangın durumunda alevin kablo üzerinden yayılmasını önlemektir. Coating ayrıca yangın ve sıcaklıktan dolayı kablo üzerinde oluşabilecek kısa devreyi de geciktirmektedir.
Coating Uygulaması
Sealbags (Yastık Tipi): Yastık tipi yangın durdurucu malzemeler kablo şaftlarında zaman zaman yeni kablo çekimi yapılan veya değiştirilen mahallerde (meselâ telefon santralleri, bilgi işlem merkezi, operasyon merkezleri gibi) özellikle temiz olması istenen ortamlarda kullanılmak için özel olarak imal edilmiştir.
Yastık tipi bu malzeme (Sealbag) sıkıca bir araya getirilmiş mineral elyaf lifleri, yanmaz malzemeler, suda erimeyen özel karışımlar ve çok özel yangını geciktiren katkı maddelerinin cam elyafı kumaş torba içine sıkıştırılmasından oluşmaktadır.
Sealbag su ve hava şartlarına karşı dirençlidir. Özelliğini tüm kötü hava ve çevre koşullarında kesinlikle kaybetmez. Sealbag çeşitli kalınlıklarda 240 dakikaya kadar yangını geciktirebildiğini gösteren enternasyonel test raporlarına sahiptir.
Sealbags Uygulaması
Yukarıda kısaca anlattığım yangın geciktirici malzemelerin ve yangın önleyici sistemlerin özellikle fabrika, iş merkezleri, alışveriş merkezleri ve otellerdeki elektrik ve mekanik şaft ve ortak mahallerde uygulanması son derece önemlidir.
Bina ve işletmelerimizde yangına karşı önlem alırken hiçbir zaman unutmamamız gereken en önemli konu, önemsiz görünün bir her detayın elektriksel yangına neden olabileceği ve kısa sürede insan hayatı ve binalar için maddi-manevi hasara neden olacağıdır.
Elektrik panolarına düzenli bakım ve gözlem ile yangınlar önlenebilir.
İşletmelerde, fabrikalarda ve konutlarda ana panolar kat dağıtım panoları ve kontrol panolarının düzenli bakımın önemli olduğunu da belirtmek isterim. Örneğin bir fabrikada üretim yapan makinenin kontrol panosuna o makinenin operatörü düzenli bakım yaparak kablolarda izolasyon problemi ya da kısa devre olma ihtimalini öngörebilir. Pano içerisinde veya kablo taşıyıcılarında sıcaklığı artan ekipmanlar, termal kamerayla rahatlıkla görülebilir. Böylece sıcaklık artışının kaynağı anlaşılarak belki de bir yangının ortaya çıkması engellenebilir.
Pınar AYDOĞDU
Elektrik Elektronik Mühendisi
